«Το Ημερολόγιο της Άννα Φρανκ», η φρίκη του ναζισμού σε ένα βιβλίο

«Το ανθρώπινο μεγαλείο δεν έγκειται στον πλούτο ή στη δύναμη, αλλά στο χαρακτήρα και την καλοσύνη. Οι άνθρωποι είναι απλά άνθρωποι και όλοι μας έχουμε ελαττώματα και αδυναμίες, αλλά επίσης, όλοι μας γεννιόμαστε με καλοσύνη μέσα μας»

Το ημερολόγιο της Άννα Φρανκ αποτέλεσε τη φωνή για την ελευθερία των Εβραίων. Το κορίτσι που έμελλε να γίνει το σύμβολο του Ολοκαυτώματος παρέμεινε εσώκλειστη για δύο ολόκληρα χρόνια στο καταφύγιο της οικογένειας της στο Πρίσενγκρατς. Στα χρόνια των διωγμών από τους Ναζί κατέγραφε στο ημερολόγιο της τους φόβους, τα συναισθήματα και τα σκληρά βιώματα της.

Περιγράφει συγκινητικά τη ζωή μιας έφηβης, τις ανάγκες και τις ανησυχίες της μέσα στο ζοφερό φόντο του ναζισμού, τις ελπίδες της για έναν καλύτερο κόσμο, στοιχεία που την ανέδειξαν σε ένα εξαιρετικά δυνατό πρόσωπο-σύµβολο για κάθε ελεύθερο άνθρωπο.

Η αλήθεια της έκανε τον κόσμο όλο να ζήσει μαζί της τη φρίκη της ναζιστικής κατοχής, να γευτεί την πίκρα που βίωσε και να κάνει κάθε άνθρωπο να αποκτήσει άποψη και θέση απέναντι στο ναζισμό. Εκεί κρύβεται η δύναμη του ημερολογίου. Μέσα από την αθωότητα ενός κοριτσιού οι αλήθειες ακούγονται πιο δυνατά, ο πόνος γίνεται πιο έντονος και η επιθυμία για ζωή ακόμα πιο μεγάλη. Λόγια γεμάτα αθωότητα που θα παραμείνουν για να θυμίζουν στην ανθρωπότητα τη φρίκη της ναζιστικής κατοχής. Η Άννα Φρανκ θα ζει για πάντα μέσα στο ημερολόγιο της για να υπενθυμίζει στην ανθρωπότητα τη φρίκη του πολέμου.

Στις 12 Ιουνίου 1942 η Άννα Φρανκ συμπλήρωσε 13 χρόνια ζωής. Μαζί με τους γονείς της βρισκόταν στο Άμστερνταμ, στο οποίο αναγκάστηκε να μετακομίσει, όταν οι Ναζί ανέλαβαν την εξουσία στη Γερμανία. Για τα γενέθλια της έλαβε δώρο ένα ημερολόγιο. Σε αυτό βρήκε χώρο να εκφράσει με λεπτομέρεια τις σκέψεις, τα καταπιεσμένα συναισθήματα, τους φόβους ακόμη και τα όνειρα της για τη ζωή μετά τον πόλεμο.

«Μία μέρα γελούσαμε με την κωμική πλευρά του κρυφτού και την επόμενη μέρα ήμασταν τρομοκρατημένοι, με το φόβο, την ένταση και την απόγνωση να διαγράφονται στα πρόσωπα μας». Έτσι περιέγραφε η Άννα τα εναλλασσόμενα συναισθήματα της.

Οι διώξεις των Εβραίων εντάθηκαν στην Ολλανδία. Για δύο χρόνια παρέμεινε εσώκλειστη στο καταφύγιο της οικογένειας στο Πρίσενγκρατς, εκεί όπου στεγαζόταν το γραφείο του πατέρα της. Το ημερολόγιο της αποτέλεσε τη μοναδική της διέξοδο. Η Άννα Φρανκ δημιούργησε μια φανταστική φίλη, την Κίττυ, στην οποία απευθυνόταν σε κάθε καταχώρηση της.

Στο κρησφύγετο καταπίεζε τα συναισθήματα του φόβου και του τρόμου και προσπαθούσε να ονειρευτεί. Φανταζόταν τη ζωή της μετά τον πόλεμο, την επιστροφή της στο σχολείο και τις σπουδές της. Ήθελε να γίνει δημοσιογράφος και αργότερα μια γνωστή συγγραφέας. Μια εκπομπή στο BBC την ενέπνευσε να κάνει το όνειρό της πράξη. Στις 28 Μαρτίου 1944 άκουσε τον Gerrit Bolkestein, τον Ολλανδό υπουργό παιδείας, ο οποίος ήταν εξόριστος στο Λονδίνο, να εύχεται να συλλέξει μαρτυρίες Ολλανδών οι οποίοι βρέθηκαν κάτω από τη ναζιστική κατοχή. Έτσι ξεκίνησε να ξαναγράφει και να επεξεργάζεται το ημερολόγιο της με την προοπτική της δημοσίευσης.

Η Άννα με τον πατέρα της άκουγαν καθημερινά εκπομπές του BBC. O Ότο Φρανκ παρακολουθούσε την εξέλιξη των Συμμαχικών Δυνάμεων και σε έναν χάρτη της Νορμανδίας σημείωνε με κόκκινες πινέζες τις νίκες τους. Στις 6 Ιουνίου 1944 η Άννα έγραψε ενθουσιασμένη: «είναι αυτή η αρχή της πολύ-αναμενόμενης απελευθέρωσης;». Δύο μήνες μετά την εισβολή των Συμμάχων στη Νορμανδία η αστυνομία ανακάλυψε το κρησφύγετο της οικογένειας και τους συνέλαβε.

«Φυσικά δεν μπορούμε να κοιτάμε έξω από το παράθυρο, ούτε να βγαίνουμε έξω. Και πρέπει να είμαστε πολύ ήσυχοι ώστε αυτοί που δουλεύουν από κάτω να μη μας ακούσουν», έγραφε στις 11 Ιουλίου 1942. Οι κουρτίνες του κρησφύγετου ήταν πάντα κλειστές. Ζούσαν στο σκοτάδι. Όσοι τους προμήθευαν με τρόφιμα, αποτελούσαν έμπιστους φίλους. Κανείς από τους γείτονες δεν έπρεπε να τους υποψιαστεί.

H πορεία της  Άννα Φρανκ έληξε στα 15 της χρόνια, στο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Mπέργκεν-Mπέλσεν, τον Aπρίλιο του 1945, όταν εκείνη πέθαινε από τύφο, εξαντλημένη από τις κακουχίες. Η Miep Gies βρήκε το ημερολόγιο της Άννα και το κράτησε ελπίζοντας να το επιστρέψει σε εκείνη μετά το τέλος του πολέμου. Ο μόνος που κατάφερε να επιζήσει από τους 8 που διέμεναν στο κρησφύγετο ήταν ο πατέρας της. Το ημερολόγιο βρέθηκε στα χέρια του τον Ιούνιο του 1945. Στο ημερολόγιο περιγράφει τα γεγονότα της ζωής της από τις 12 Ιουνίου 1942 μέχρι την τελευταία μέρα που έγραψε σ’ αυτό.
Ήταν 1η Αυγούστου 1944….

Ο πατέρας της αφού διάβασε το ημερολόγιο αποφάσισε την έκδοση του, αφαιρώντας ωστόσο από τη διήγηση ορισμένα τμήματα που τα θεώρησε «μη ενδιαφέροντα» ή προσβλητικά «για ορισμένους ανθρώπους που βρίσκονταν εν ζωή» ή άδικα εκ μέρους της Άννα «για πρόσωπα της οικογένειας της και κυρίως για τη μητέρα της». Επίσης, κάποια άλλα αποσπάσματα «τολμηρά» σε ό,τι αφορούσε τη σχέση της Άννα με τον νεαρό Πέτερ Bαν Nτάαν.

Τα «ημερολόγια» ήταν ουσιαστικά δύο: το ένα περιλάμβανε τις πιο προσωπικές σκέψεις της και το άλλο γεγονότα και σκέψεις. Aποσπάσματα που η Άννα Φρανκ ήθελε να μείνουν κρυφά, τα κάλυπτε με λευκές σελίδες. Το 2018 ερευνητές φωτογράφησαν τις σελίδες από το ημερολόγιο, τις εξέτασαν με ειδικό φωτισμό και στη συνέχεια χρησιμοποίησαν ειδικό λογισμικό για να αποκρυπτογραφήσουν τις λέξεις.

Λίγο πριν εκδοθεί το ημερολόγιο, αποσπάσματα του βρέθηκαν στα χέρια του Dr. Jan Romein, ένος Δανού ιστορικού, ο οποίος έγραψε αμέσως άρθρο για την εφημερίδα Het Parool: «Τούτο το φαινομενικά ασυνεχές ημερολόγιο ενός παιδιού, αυτή η de profundis αποκάλυψη με τη φωνή ενός παιδιού, ενσωματώνει τη φρίκη του φασισμού περισσότερο από οποιοδήποτε στοιχείο της Νυρεμβέργης».

Το ημερολόγιο της  Άννα Φρανκ εκδόθηκε το 1947 στα ολλανδικά και περιέχει μέσα τις απόκρυφες σκέψεις και τα βιώματα των διωγμών του κοριτσιού που έμελλε να γίνει σύμβολο του Ολοκαυτώματος. Οι καταχωρήσεις της ξεκινούν από την πρώτη μέρα που παρέλαβε το ημερολόγιο η Άννα στα χέρια της μέχρι την τελευταία ημέρα της σύλληψης της από τη Γκεστάπο. Μέχρι σήμερα έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 60 γλώσσες.

«Δεν μπορώ να χτίσω τις ελπίδες μου πάνω στα θεμέλια της δυστυχίας, της σύγχυσης και του θανάτου. Βλέπω τον κόσμο να μετατρέπεται σταδιακά σε έρημο τόπο, ακούω ολοένα να πλησιάζουν κεραυνοί, που πρόκειται να μας καταστρέψουν ολότελα. Μπορώ να αισθανθώ τα βάσανα εκατομμυρίων ανθρώπων και όμως, όταν κοιτάζω ψηλά στους ουρανούς, νομίζω ότι όλα θα ευοδώσουν, ότι αυτή η σκληρότητα πάρα πολύ σύντομα θα τελειώσει, και ότι η ειρήνη και η ηρεμία θα επιστρέψουν και πάλι»…